پروژه صکوک، ابزاری مناسب برای جانشینی اوراق قرضه. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 25 صفحه

چکیده:

این مقاله به تعریف، بررسی و تأثیر استفاده از اوراق صکوک اجاره در فرآیند تأمین مالی می پردازد. در این مطالعه ابتدا تأمین سرمایه به عنوان یکی از مباحث اصلی برای شروع و یا ادامه فرآیند تولید و روش تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی ها به عنوان یکی از روشهای تأمین سرمایه مورد توجه قرار می گیرد. اوراق قرضه به عنوان یکی از ابزارهای این روش بیان می شود و مشکل اوراق قرضه در قانون بانکداری بدون ربا و اثرات حذف بهره در این قانون مورد بررسی قرار می گیرد. سپس جانشین فعلی اوراق قرضه در بانکداری بدون ربا که همان اوراق مشارکت باشد، تعریف و مورد ارزیابی قرار گرفته و نواقص و ایرادهای آن مطرح می شود و لزوم تعریف و بکارگیری ابزار جدید مالی جایگزین اوراق قرضه مورد تأکید قرار می گیرد. در قسمت اصلی مقاله اوراق بهادار اسلامی یا همان صکوک و به ویژه صکوک اجاره تعریف و از جنبه های مختلف تطابق با قانون و شرع، مزایا و معایب، شباهت و تفاوت با اوراق قرضه متعارف و تجربه و عملکرد سایر کشورها در رابطه با انتشار اوراق صکوک مورد توجه قرار می گیرد. در انتهای مقاله نیز با تأکید بر سه ویژگی قانونی بودن، مقبول واقع شدن و کارا بودن، نتیجه گیری می شود این اوراق جایگزینی مناسب و مفید برای اوراق قرضه و اوراق مشارکت می باشد و بر اقدام دولت برای تعریف،حمایت و به کار گیری این ابزار جدید مالی در اقتصاد ایران تأکید می شود.

مقدمه:

سرمایه یکی از نهاده های اصلی تولید است. در گذشته سرمایه بیشتر به شکل ابزار و آلات کار انسان مطرح بود. اما، امروزه سرمایه به عنوان انباشت نقدینگی برای شروع یا ادامه یک فعالیت اقتصادی نیز در نظر گرفته می شود. دولتها و شرکتهای اقتصادی برای شروع یا ادامه یک فعالیت اقتصادی احتیاج به تأمین سرمایه دارند. این سرمایه یا از دارایی دولت و صاحبان شرکت تأمین می شود و یا اینکه از طریق فرآیند تأمین مالی بدست می آید. فرآیند تأمین مالی یکی از مباحث مهم اقتصاد مالی است. برای تأمین مالی، روشها و ابزار گوناگونی وجود دارد که هر کدام دارای ویژگیها و خواص مربوط به خود است. بسته به نیازها، توان مالی، شرایط بنگاههای اقتصادی و تنوع رفتار مردم در سرمایه گذاری و مواجهه با خطر، این ابزارها و روشها تبیین و به کار گرفته می شوند. یکی از روشهای مهم فرآیند تأمین مالی، تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی ها می باشد. واژة تبدیل به اوراق بهادار کردن، یکی از واژه‌هایی است که از ظهور آن در ادبیات مالی جهان بیش از دو دهه نمی‌گذرد. تبدیل به اوراق بهادار کردن فرآیندی است که طی آن، نخست دارایی‌های مؤسسة مالک دارایی یا بانی از ترازنامة آن مؤسسه جدا می‌شود و سپس، تأمین وجوه را سرمایه‌گذارانی انجام می دهند که ابزار مالی قابل مبادله را خریده اند. این ابزار مبادله شده نمایانگر بدهکاری مزبور می‌باشد. به عبارت دیگر، تبدیل به اوراق بهادار کردن، فرآیندی است که در آن واسطه‌های مالی مانند بانک‌های تجاری حذف و اوراق بدهی قابل خرید و فروش مستقیماً به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود. در واقع، یک شرکت تأمین سرمایه، مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی را جمع آوری و اوراق بدهی را برای تأمین مالی مجموعه مورد نظر، به سرمایه‌گذاران بیرونی می‌فروشد. در فرآیند تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار، شرکت یا مؤسسه‌ای که نیاز به تأمین مالی دارد اقدام به تأسیس یک شرکت با مقصد خاص می‌کند و آن دسته از دارایی‌های خود را که دارای جریان‌های نقدی آتی هستند به شرکت با مقصد خاص می‌فروشد. شرکت با مقصد خاص برای اینکه وجه لازم برای خرید دارایی‌های مذکور را فراهم کند، اقدام به انتشار اوراق بدهی با پشتوانة دارایی می‌کند و آن را به عموم سرمایه‌گذاران عرضه می‌کند.  سپس  شرکت  با  مقصد خاص  وجوهی را که  از محل فروش اوراق بدهی به دست آورده است، بابت خرید دارایی‌های مالی به بانی پرداخت می‌کند. سرمایه‌گذارانی که اوراق بدهی با پشتوانة دارایی را خریده‌اند از محل جریان‌های نقدی حاصل از دارایی‌های مالی شرکت با مقصد خاص بازدهی کسب می‌کنند.  یکی از ابزارهای مالی مهم و کارا برای فرآیند تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی ها، اوراق قرضه می باشد. به صورت ساده،تأمین مالی از طریق اوراق  قرضه اینگونه است که بنگاه اقتصادی سرمایه مورد نیاز خود را به صورت مستقیم از مردم قرض می گیرد و در زمانهای معین بهره آن قرض را می پردازد و در سررسید اصل قرض را باز پس می دهد.

تعریف مرسوم اوراق قرضه اینگونه است: اوراق قرضه اسنادی است که طبق آن صادرکننده اوراق به خریدار بدهکار می شود. این اسناد دارای سررسید بوده و مبلغ آن در زمان سررسید بوسیله صادرکننده پرداخت می شود. این اوراق دارای برگۀ بهره بوده و بهره آن در فواصل زمانی معین بوسیله بانکی که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت       می شود. انتشار اوراق قرضه یکی از روشهای تأمین مالی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت محسوب می شود، و همچنین این اوراق را می توان به صورت بی نام یا با نام و بدون وثیقه یا با وثیقه منتشر کرد. اوراق قرضه نیز همانند همه ابزارهای مالی دیگر، مزایا و معایبی دارد. مهمترین مزایای اوراق قرضه برای بنگاه صادر کننده  هزینه مؤثر کم و قابل باز خرید بودن آن و برای خریدار  قابل انتقال بودن و سود معین آن است. مهمترین عیب اوراق قرضه، هم برای صادر کننده و هم برای خریدار، خطر ورشکستگی بنگاه به دلیل ناتوانی در بازپرداخت اصل و بهره قرض است. در برخی کشورهای اسلامی و مخصوصاً ایران که در آن قانون بانکداری بدون ربا اعمال می شود، مشکل دیگری نیز برای اوراق قرضه وجود دارد که کل ماهیت و عملکرد اوراق قرضه را زیر سؤال برده و آن را به طور کلی نفی می کند. در ادامه و در بخش دوم، مشکل اوراق قرضه در بانکداری بدون ربا و همچنین اثرات حذف نرخ بهره در این سیستم بررسی می شود. در بخش سوم، اوراق مشارکت به عنوان جانشینی برای اوراق قرضه و مشکلات و نقایص این اوراق بیان می شود. در بخش چهارم، صکوک به عنوان ابزاری نوین برای تأمین مالی معرفی و تحلیل می شود. بالاخره، در بخش پنجم، اوراق صکوک به مثابه ابزاری مناسب برای تأمین مالی در ایران پیشنهاد می شود که می تواند برطرف کننده مشکلات ناشی از حذف نرخ بهره باشد.

فهرست مطالب:

چکیده

مقدمه

مشکل اوراق قرضه در بانکداری بدون ربا

اوراق مشارکت به عنوان جانشینی برای اوراق قرضه

صکوک ابزاری نوین برای تأمین مالی

معرفی و نحوۀ انتشار

ویژگی های صکوک، تفاوتها و شباهتهای آن با اوراق قرضه

حال می توان به تفاوتهای بین صکوک اجاره و اوراق قرضه متعارف اشاره کرد

تاریخچۀ انتشار اوراق صکوک

اوراق صکوک ابزاری شرعی در قانون بانکداری بدون ربا

نتیجه گیری

فهرست منابع

فهرست جداول

جدول1. تعدادی از صادر کنندگان دولتی اوراق صکوک

جدول2. تعدادی از صادر کنندگان شرکتی اوراق صکوک

فهرست نمودار

نمودار1. انتشار اوراق صکوک دولتی و شرکتی بین سالهای 2000 تا 2006 ( میلیارد دلار)

منابع ومأخذ:

نجفی، مهدی،" بررسی فرآیند تامین مالی از طریق انتشار اوراق صکوک"، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)، 1385.

پهلوان، حمید و رضوی، سید روح الله، "اوراق صکوک، تعریف، انواع و ساختار"، مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، 1386.  

رضایی، مجید،" بررسی فقهی ابزارهای مالی مشتقه"، مجلۀ اقتصاد اسلامی، پاییز1382.

سلیمان پور، محمد جواد، " قراردادهای مالی جدید در اسلام"، مجلۀ اقتصاد اسلامی،پاییز 1382.

صانعی،یوسف،"ربای تولیدی"، انتشارات میثم تمار،1383.

Moftah Jassim, Al Moftah, ” Treatment of Islamic financial instruments under the UN model agreement”, Economic and Social Council of United Nations, 2006.

Syed Ali, Salman, ”Islamic capital market products: developments and challenges”, Islamic research and training institute (IDB), 2005.

8-Cakir,Selim and Raei, Faezeh, “Sukuk vs. Eurobonds: Is There a Difference in Value-at-Risk?”, IMF Working Paper, 2007.

Nisar, Shariq, ”Islamic Bonds (Sukuk): Its Introduction and Application: Latest information about Sukuk”, 2006.

Al Omar, Foad and Abdel Haq, Mohamad, ”Islamic Banking, Theory, Practice and Challenges”, London, Oxford  University, 1996